کشاورزی ارگانیک یا طبیعی چیست؟

یکی از اصطلاحاتی که این روزها بیشتر از هر موقع دیگر می‌شنویم، کشاورزی ارگانیک است که البته دارای نام‌های مختلفی از جمله کشاورزی آلی، کشاورزی زیستی و همچنین کشاورزی طبیعی است که مورد آخری شاید قابل درک‌تر از دیگر موارد برای افراد مختلف جامع است. در این نوشتار قصد دارم تعریفی هر چه قدر ساده در مورد اینکه کشاورزی ارگانیک یا طبیعی چیست داشته باشیم. اگر شما هم می‌خواهید راجع به این موضوع بیشتر بدانید با ما همراه باشید.

یکی از مشاغل اولیه‌ی انسان‌ها کشاورزی بود. از زمانی که انسان درک کرد با استفاده از نیروهای طبیعی و همچنین کنترل رشد گیاهان، غذای خود را با بهره‌روی بهتری و از همه مهمتر راحت‌تر می‌تواند به دست آورد، به سمت کشاورزی در مناطق مستعد رو آورد. پس از آن هم رشد کرد که کشاورزی به سبک امروزی رواج پیدا کرد.

کشاورزی یک کشور، از ارکان اقتصادی و حتی سیاسی فرهنگی آن تلقی می‌شود. به طوری که مثلاً در ادیان آسمانی از این شغل به تعبیری مثبت یاد شده است. در نهایت اگر کشوری از هر نظر قوت اراده داشته باشد، ولی صنعت کشاورزی آن ضعیف باشد، هیچ شکی نخواهد بود که در برابر تهدیدات طبیعی و غیر طبیعی سر فرود خواهد آورد.

در گذشته‌های دور در همین ایران خودمان کشاورزی بسیار رواج داشت. طوری که حاکمان روی گرفتن مالیات از این قشر حساب بسیاری باز می‌کردند. تولید محصولات زراعی و باغی در آن زمان بدون دستکاری‌های خرابکارانه در طبیعت صورت می‌گرفت و به عقیده‌ی کارشناسان به این خاطر بود که نیاز جمعیت انسانی آن زمان کم بود. بماند که زمان‌هایی هم بوده که جمعیت بالا بوده ولی نیاز به تولید محصولات کشاورزی با روش‌های طبیعی هم برطرف می‌شد.

کشاورزی ارگانیک یا طبیعی (مرغ‌ها رو ببین، حال کن!)

پس از آنکه غرب به رشدی از فناوری رسید، کشاورزی ما هم تاثیرات آن را به خود دید. مثلاً در گذشته با طرح‌های تشویقی به کشاورزان کودهای شیمیایی برای مصارف در مزارع خود می‌دادند. این در حالی است که همان زمان کشاورزان، کودهای شیمیایی را نجس می‌دانستند. اما چه شد که امروزه کشاورز نمی‌تواند بدون این نوع کودها امورات زندگی خود و خانواده‌ی خود را بگذراند؟!

این شد که کم کم کشاورزی طبیعی جای خود را به کشاورزی مصنوعی داد! کشاورزی که حتی نحوه‌ی تولید آن برای تولیدکننده هم مضر بود، چه رسد برای مصرف کننده‌ی محصولات دستکاری شده. مثلاً استفاده از سموم شیمیایی روی خود استعمال کننده هم اثرات سوء می‌گذارد. علاوه بر آن تحقیقات نشان داده که این سموم به پوست و گوشت محصولات جذب شده و برای مصرف کننده در دراز مدت اثرات جدی دارد.

ایران از گذشته‌های دور با کشاورزی طبیعی یا یا همان ارگانیک غذای مردمان خود را تامین می‌کرد. تا اینکه برنامه‌هایی این روال را تغییر داد به سمت افزایش کمیت و کاهش کیفیت سوق داد. اما حال چه شده است که دوباره داد همه درآمده است و از مضررات کشاورزی شیمیایی سخن می‌گویند؟ به نظر می‌رسد که ضررات این نوع محصولات کم کم گریبان همه را خواهد گرفت. برای همین افراد آگاه زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند. البته اگر کسی بشنود!

طبق تعریفی که برای کشاورزی ارگانیک در ویکی پدیا یافت می‌شود:

کشاورزی زیستی (کشاورزی ارگانیک، طبیعی یا آلی)، نوعی کشاورزی است که در تولید و فرآوری محصولات آن از کودهای شیمیایی، سموم، هورمون‌ها و دگرگونیها و دستکاری‌های ژنتیکی استفاده نشود و همه مراحل تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهاده‌های طبیعی (همچون کود زیستی، کمپوستها، حشرات سودمند، ریزاندامگان کارآ یا EM) باشد.

در این تعریف به نوعی از کشاورزی اشاره دارد که با دید بلند مدت به منافع مادی نگاه کنیم. یعنی اگر امروز می‌خواهید با افزایش میزان محصول کشاورزی‌مان، سود بیشتری حاصل نماییم، باید به اثرات سوء بلند مدت آن هم نگاه کنیم. مثلاً نباید از مواد سمی شیمیایی که با آب حل شده و باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی و سطحی می‌شوند برای از بین بردن آفات کشاورزی استفاده کرد. تجربه هم نشان داده این کار به غیر از اثرات کوتاه مدت، هیچ تاثیر دیگری جز اثر تخریبی روی زیست بوم ما ندارد.

با رونق کشاورزی طبیعی، محصولات سالمی تولید می‌شوند که دیگر به ظاهر آن جلا و برق داده نمی‌شود. بلکه به محتویات آن که معمولاً دارای مقادیر بیشتری از مواد مغذی و ویتامین‌ها هستند، ارزش قائل هستند. در کشورهای غربی همانطور که ممکن است بارها شنیده باشید، این گونه محصولات که معمولاً همراه با لک و زدگی هستند، حتی دارای قیمت بالایی نسبت به دیگر کالاهای مشابه هستند. و این به خاطر همان کیفیتی است که سالیان متمادی مورد اغفال قرار گرفته است و حال همه کم کم در حال توجه کردن به این موضوع هستند.

از مهمترین کارهایی که تا به حال برای تولید یک محصول زراعی یا باغی صورت می‌گرفت، مصرف کودهای شیمیایی حتی به صورت مازاد و در زمان‌های ناکارآمد بود. در کشاورزی طبیعی یا ارگانیک به این موضوع بسیار توجه شده و شدیداً استفاده از این نوع کودهای را منع کرده است. در عوض کودهای زیستی به مراتب اثرات بهتری مخصوصاً در بلند مدت روی محصول و خاک کشاورزی دارند و این همان کشاورزی پایداری است که تولید محصولات طبیعی نویدبخش آن است.

در فعالیت‌های اقتصادی، فقط نباید منافع حال حاضر را ببینیم، باید دقت کنیم که استفاده فناوری‌های حال حاضر، که ممکن است در آینده ناقص شناخته شوند، چه اثراتی روی کره‌ی خاکی فردا خواهند گذاشت؟ در کشاورزی طبیعی باید همه‌ی اجزاء به عنوان یک واحد موجود زنده تلقی شوند و زیان به یکی موجبات تاثیر روی یکی دیگر را پدید می‌آورد.

در نهایت همه‌ی ما برای حفظ سلامتی خود و نسل‌های پس از خود مسئولیم تا این کاروان را صحیح و سالم به مقصد برسانیم و زندگی آیندگان‌مان را قربانی سود کوتاه مدت نکنیم.